Đình làng Nại Nam được xây dựng năm 1905 từ công sức đóng góp của dân địa phương, thờ Thành hoàng bảo an chính trực, bổn xứ thổ thần và các vị tiền nhân của làng. Đình làng Nại Nam nay ở khối phố Nam Sơn, phường Hòa Cường Nam, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. Hiện nay đình làng Nại Nam thuộc khu vực Cung thể thao Tiên Sơn, thành phố Đà Nẵng (đường 2/9).
Vào thời gian năm 1946, đình Nại Nam nằm trong làng Hòa Bình (thuộc phạm vi xã Nại Nam). Làng Hoà Bình lúc bấy giờ là nơi cư trú của bà con có quê ở Hoá Sơn và Khuê Trung. Đến năm 1949, làng Hòa Bình sáp nhập vào thành phố Đà Nẵng và được đổi tên thành khu Nam trực thuộc thành phố Đà Nẵng (tách khỏi huyện Hoà Vang). Khu Nam gồm có làng Nại Nam, Hòa Bình, Khuê Trung và một phần của xã Liên Trì.
Đình hướng về phía Đông Nam, được xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu gạch ngói và gỗ, mái lợp ngói âm dương. Đình có sân rộng và tường xây bao bọc, cổng đình có bốn trụ vuông, mỗi trụ cao khoảng 5m. Hai trụ chính giữa tạo lối đi chính vào đình, trên đỉnh trụ có đúc hình hai con lân, hai trụ tả hữu gắn liền với tường thành, đỉnh trụ được tạo hình búp sen. Trên các trụ giữa có cặp câu đôí ghép bằng sành sứ.
Đìng Làng Nại Nam Đà Nẵng
Từ bên ngoài đi vào một chừng 5 m, có bức bình phong với mặt trước là phù điêu hổ, mặt sau là hình long mã được đắp khảm sành sứ. Hiên của chính điện có lầu chiêng gác trống được xây cao, trên có hình dơi ngậm đào.
Chính điện có lối kiến trúc ba gian hai chái với kiểu vi kèo chuyền. Nhiều cấu kiện gỗ được chạm trổ khéo léo, tinh xảo với các hình tượng cá chép hóa rồng, các hoạ tiết hoa văn hoa lá, cây cỏ chim muông mai điểu, tùng lộc… Trong chính điện treo các hoành phi, câu đối.
Nằm trong khuôn viên của đình có hai cây đa, theo dân gian hai cây đa này đều đã hơn một trăm tuổi với thân cây to đến mười người ôm không xuể, sừng sững hai bên, tỏa bóng mát xanh. Trong cơn bão năm 2006, một trong hai cây đa bị quật ngã nhưng sau đó đã được trồng lại. Bên cạnh đó, trong khuôn viên đình có một nhà bia với tấm bia tưởng niệm ghi tên 121 anh hùng liệt sĩ là người Hoà Cường hoặc người từ nơi khác hy sinh trên đất Hoà Cường qua các thời kỳ đấu tranh giành độc lập tự do và bảo vệ Tổ quốc.
Đình Làng Nại Nam Đà Nẵng - Ảnh 2
Tại đây, trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, nhân dân địa phương đã dùng đình làm nơi trú ẩn bí mật hoạt động cách mạng, quan trọng nhất là thời kỳ chống Pháp:
Vào năm 1949, đã diễn ra buổi lễ kết nạp đảng viên đầu tiên do đồng chí Phạm Dư, Chủ tịch Ủy ban kháng chiến làng Hoà Bình làm chủ trì. Đặc biệt, buổi lễ kết nạp lần thứ hai do đồng chí Phạm Tráng, Thường vụ Đảng uỷ khu phố Nam Đà Nẵng làm chủ toạ thành lập chi bộ phường 1 của Đảng bộ khu Nam với số lượng 10 đồng chí bầu đồng chí Bùi Cường làm bí thư và đồng chí Nguyễn Can làm phó bí thư, trong lúc đang họp, địch phát hiện và nổ súng, đồng chí Nguyễn Văn Lùm hy sinh tại chỗ, hai đồng chí bị thương, và một đồng chí khác bị bắt sau đó được trả về vì không khai báo…
Vào thời kháng chiến chống Mỹ, đình trở thành căn cứ hoạt động bí mật, giai đoạn năm 1960- 1965, đình là trạm giao liên, liên lạc ra vào thành phố.
Đình Làng Nại Nam Đà Nẵng - Ảnh 3
Trong một năm có hai lễ cúng lớn tại đình Nại Nam vào rằm tháng 2 (âm lịch) là lễ Cầu an và lễ cuối 30, mồng 1 Tết Nguyên đán. Trong lễ Cầu an, vào chiều ngày 14 tháng 2 (âm lịch) nhân dân tập trung tại đình để đi thỉnh sắc tại nhà thờ Tiền hiền về cúng tại đình đến chiều ngày 15 hôm sau thì đi trả sắc.
Di tích đình Nại Nam, ngoài giá trị của một di tích kiến trúc - nghệ thuật còn là một trong những đình làng cổ tiêu biểu còn lại khá nguyên vẹn trong nội thành Đà Nẵng. Đình Nại Nam được Bộ Văn hoá Thể thao công nhận Di tích cấp quốc gia vào ngày 04/01/1999.
Hiện nay, Trường Tiểu học Lý Công Uẩn, Đà Nẵng nhận chăm sóc di tích lịch sử Đình làng Nại Nam. Trường đã tổ chức các hoạt động “Hành trình về cội nguồn” trong những dịp Lễ, tổ chức cho học sinh dâng hương tại đình, chăm sóc cây cối và vệ sinh đình….
Nguồn: danang.vn