Trong nhiều năm trở lại đây, khi thành tích của bóng đá nước nhà được cải thiện và dần có vị trí trong khu vực và châu lục thì phong trào chơi bóng đá ngày càng phát triển và được nhiều người yêu thích và luyện tập. Những chấn thương xảy ra khi chơi bóng đá khó tránh khỏi với nhiều nguyên nhân, loại hình và mức độ khác nhau.
Những nguyên nhân dẫn đến chấn thương có nhiều, có thể chỉ ra một số nguyên nhân chủ yếu sau: Nhận thức chưa đầy đủ về chấn thương thể thao: do người tập luyện thể thao hay người hướng dẫn có những nhận thức chưa toàn diện về chấn thương; Đôi khi họ cho rằng chấn thương là không thể tránh khỏi khi luyện tập thi đấu", hay một vài chấn thương nhỏ không gây ảnh hưởng gì lớn; họ đã không chú ý tới việc phòng tránh hay khi đã xảy ra chấn thương không phân tích tìm nguyên nhân, đúc rút kinh nghiệm nên chấn thương vẫn liên tục xảy ra, các chấn thương nhỏ trở nên nghiêm trọng hơn. Công tác chuẩn bị, khởi động không thích hợp: Khởi động nhằm hưng phấn toàn bộ hệ thần kinh, nâng cao khả nǎng thích nghi của các cơ quan từ hệ vận động tới các cơ quan nội tạng trong cơ thể, là cơ sở để bước vào các hoạt động chính thức; Không khởi động hay khởi động không kỹ, lượng vận động khi khởi động quá lớn, nội dung các bài tập khởi động không thích hợp, khởi động quá sớm... đều là những nguyên nhân có thể dẫn tới chấn thương do cầu thủ khi luyện tập hay thi đấu. Trạng thái tâm, sinh lý không tốt: Có thể do mệt mỏi, buồn ngủ, nghỉ ngơi không đủ, hay chưa hoàn toàn hồi phục sau chấn thương khiến vận động viên (VĐV) không tập trung, phản xạ chậm chạp, thiếu chuẩn xác rất dễ xảy ra chấn thương. Lượng vận động không thích hợp, luyện tập quá sức đối với VĐV; Động tác, kỹ thuật chưa hoàn chỉnh, nhất là những động tác phải xoay vặn khớp gối, khớp cổ chân, đá hụt bóng... Ngoài ra còn là các điều kiện thiết bị sân bãi không đảm bảo như mặt sân không bằng phẳng, trơn ướt dễ ngã; trang phục tập luyện thi đấu không phù hợp, quần áo hay giầy quá rộng hay quá chật đều có ảnh hưởng không tốt và khó vận động; Điều kiện thời tiết không tốt: Nhiệt độ, độ ẩm quá cao dễ dẫn đến mệt mỏi, mất nước, co thắt cơ (chuột rút). Luyện tập hay thi đấu khi thời tiết quá lạnh có thể gây ra co cứng cơ.
Tuy nhiên nếu chúng ta chú trọng và biết cách phòng ngừa có thể giảm thiểu nguy cơ xảy ra chấn thương, đồng thời làm tốt công tác phòng ngừa còn có ý nghĩa quan trọng trong việc nhanh chóng điều trị phục hồi sau này.
Trước tiên cần phải nêu rõ những yêu cầu về an toàn đối với tất cả các hoạt động thể chất và thể thao để mọi người hiểu được trách nhiệm phải tuân thủ của mình.
Những trường hợp cụ thể, ví dụ như đưa vào chương trình thể thao trường học, cha mẹ hoặc người chăm sóc phải được thông báo đầy đủ các chi tiết về địa điểm, người giám sát theo quy định và các hoạt động sẽ được thực hiện khi có sự cho phép bằng văn bản.
Trình độ và kinh nghiệm của giáo viên, hướng dẫn viên
Mức độ chuyên môn phù hợp hoặc trình độ huấn luyện cần thiết để tiến hành một hoạt động sẽ phụ thuộc vào vai trò của giáo viên, hướng dẫn viên có đảm nhận công tác giám sát, hướng dẫn hay huấn luyện hay không. Các yếu tố khác cần được xem xét là đặc điểm của hoạt động, độ tuổi, khả năng và kinh nghiệm của sinh viên tham gia. Giáo viên phải được đào tạo về công tác chăm sóc, sơ cấp cứu.
Người giám sát
Trường hợp có người lớn không phải là giáo viên tham gia giảng dạy, giáo viên phải có mặt để chịu trách nhiệm về tổng thể. Cần có trọng tài đủ tiêu chuẩn chuyên môn trong các cuộc thi đấu liên trường.
Trang thiết bị
Bắt buộc phải sử dụng tấm bọc ống chân bằng vật liệu phù hợp (cao su hoặc nhựa tổng hợp). Học sinh phải mang giày thích hợp như giày bóng đá hoặc giày thể thao. Nếu bắt buộc phải đi giày bóng đá thì học sinh sẽ không được phép thi đấu với bất cứ loại giày dép nào khác. Giày phải được kiểm tra trước khi bắt đầu mỗi trận đấu để đảm bảo rằng đinh giày không sắc nhọn hoặc bị mòn quá nhiều. Quy cách, chất lượng của giày phải tuân đúng theo Luật thi đấu Bóng đá hiện hành. Các cột cầu môn và xà ngang phải được kiểm tra tính ổn định trước mỗi trận đấu. Các cầu môn di động phải được neo cố định một cách chắc chắn. Cầu môn di động phải theo đúng quy cách của cầu môn bóng đá và các tiêu chuẩn về an toàn. Cầu môn cần được mắc lưới. Các cột cờ góc được làm bằng vật liệu không gây thương tích phải cao ít nhất 1,5 mét và không được chĩa thẳng lên trên, nên được cắm ở mỗi góc. Cột cờ cũng có thể được cắm ở mỗi đầu của đường giữa sân, phía ngoài đường biên dọc, cách đường biên dọc không ít hơn 1 mét.
Địa điểm tập luyện, thi đấu
Mặt sân phải không có vật cản và các vật liệu rơi vãi. Không được sử dụng vôi bột để kẻ sân. Để biết thêm thông tin, hãy tìm đọc ở mục - Không được sử dụng các chất lỏng dễ cháy để kẻ sân. Khán giả phải được xắp sếp cách xa sân thi đấu ở một khoảng cách thích hợp, khi tổ chức thi đấu.
Công tác đảm bảo an toàn
Học sinh không được sử dụng thiết bị hoặc mang bất cứ thứ gì có thể gây thương tích cho bản thân hoặc cho các cầu thủ khác. Tất cả các đồ trang sức phải được tháo bỏ. Thông tin thêm về vấn đề này đã được nêu đầy đủ trong cuốn “Luật thi đấu bóng đá”. Mỗi nhà trường cần phải có một chương trình huấn luyện dựa trên các phương pháp huấn luyện phát triển kỹ năng và thể lực.
Khởi động và thả lỏng là những yếu tố quan trọng trong việc phòng ngừa chấn thương và phải được đưa vào trước và sau tất cả các buổi tập luyện và thi đấu. Các hoạt động kéo căng- ép dẻo trong quá trình khởi động phải được thực hiện ở tất cả các biên độ vận động khớp. Việc khởi động cần phải liên tục, gắn liền với buổi tập. Xem thêm thông tin trong tài liệu hướng dẫn về “Phòng tránh chấn thương của Liên đoàn Bóng đá thế giới (FIFA)”. Trường hợp có chấn thương xảy ra trong quá trình tập luyện, thi đấu, học sinh phải được đưa ra ngoài nghỉ ngơi nếu có nghi ngờ về mức độ tổn thương hoặc không khỏe để tiếp tục.
Giáo viên và huấn luyện viên phải cho học sinh nghỉ tập luyện, thi đấu sau khi bị chấn thương cho đến khi học sinh đó đã hồi phục hoàn toàn và có thể trở lại tập luyện. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, học sinh sẽ không được tập luyện, thi đấu khi chưa được các bác sĩ cho phép.
Học sinh phải hiểu rõ về các điều luật liên quan đến các hành vi chơi xấu và hành vi phi đạo đức thể thao. Thông tin thêm về vấn đề này đã được nêu rõ trong Luật thi đấu Bóng đá.
Cần phải chuẩn bị sẵn bình nước đá lạnh để điều trị chấn thương khi cần.
Khi xảy ra chấn thương có chảy máu, việc sơ cứu phải thực hiện theo các bước sau: Tất cả quần áo, thiết bị và bề mặt bị dính máu đều được coi là có khả năng lây nhiễm và phải được xử lý thích hợp; Những người tham gia bị chảy máu phải được băng bó các vết thương và được bảo vệ một cách an toàn; Những vùng cơ thể bị dính máu (và diện tích bề mặt thích hợp) phải được làm sạch một cách kỹ lưỡng; quần áo và các dụng cụ bị dính máu cũng phải được làm sạch hoặc tháo bỏ trước khi người tham gia trở lại hoạt động.

N.Giang (t/h)