Nhân 60 năm ngày thể thao Việt Nam và cũng là dịp kỷ niệm 90 năm ngày sinh của đồng chí Lê Đức Chỉnh, tôi đã tìm đến nhà riêng của ông để xin được gặp mặt và trò chuyện với ông.
Căn nhà nhỏ của ông (xin được xưng hô thân mật như vậy) nằm khép mình khiêm tốn dưới những tán cây xà cừ ở số 4 Hàng Cháo, Hà Nội. Tiếp tôi trong căn phòng nhỏ giản dị, ông thân mật kể với tôi về những chặng đường đã qua của mình.
Sinh ra trong một gia đình nghèo nhưng hiếu học và có truyền thống yêu nước, chàng thanh niên Lê Đức Chỉnh đã sớm bộc lộ tinh thần yêu nước và một lòng đi theo ánh sáng của ngọn đuốc giải phóng dân tộc, bất kể mọi gian lao. Sớm bộc lộ năng khiếu bơi lội, ông đã bơi qua sông đển chuyển truyền đơn đến những địa điểm phân phát. Chứng kiến những tội ác của thực dân Pháp và tay sai, trong ông luôn nung nấu ý chí đánh đổ ách thực dân, giành độc lập cho đất nước.
Ánh mắt ông xa xăm khi nhớ lại thời trai trẻ. Những khó khăn của gia đình đã khiến ông phải xa quê hương, xa con sông La êm đềm để đi vào Quy Nhơn lập nghiệp. Bãi biển Quy Nhơn là nơi ngày ngày ông ra tập bơi. Khi Giải Bơi Trung kỳ được tổ chức tại Huế năm 1942, ông đã tham gia và giành chức vô địch, phá kỷ lục Trung kỳ. Từ đó, thể thao gắn bó với ông như là một định mệnh.
Chuyên cần tập luyện, ông đã giành rất nhiều thành tích nhưng không lúc nào trong ông nguôi tinh thần đấu tranh giành độc lập cho đất nước. Bằng giọng nói trầm ấm pha lẫn ngậm ngùi, ông nói với tôi dù có giành được giải gì đi nữa nhưng do chế độ thực dân tổ chức thì cũng không thể lấy gì làm tự hào. Trong ông luôn rực cháy một niềm tin sẽ đến một ngày, mọi người dân Việt Nam được cùng nhau đua tài ở các môn thể thao do chính mình tổ chức.
Cách mạng tháng 8 nổ ra, ông tham gia cách mạng rồi được bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên. Từ năm 1969, ông được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ về phụ trách ngành TDTT. Ông nhớ lại: "Khi đó, ngành còn gặp rất nhiều khó khăn, thiếu thốn. Cán bộ làm công tác TDTT vừa thiếu, vừa chưa có nhiều kinh nghiệm. Nhưng được sự động viên, giúp đỡ rất lớn của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, đặc biệt là của Thủ tướng Phạm Văn Đồng nên ngành đã vượt qua được khó khăn, đưa phòng trào thể dục thể thao phát triển rộng khắp".
Ánh mắt ông chợt ánh lên, giọng nói sôi nổi: " Trung ương Đảng đã ra chỉ thị nhấn mạnh TDTT là một biện pháp để bảo vệ và nâng cao sức khoẻ của người dân và vì vậy, cần phát triển TDTT thành một phong trào rộng khắp trong quần chúng nhân dân, kết hợp việc phát triển phong trào quần chúng với xây dựng đội ngũ cán bộ và lực lượng nòng cốt". 13 năm ở cương vị lãnh đạo ngành thể thao, ông đã luôn làm theo chỉ thị này của Đảng và Nhà nước để gây dựng phong trào thể thao rộng khắp trong nhân dân cũng như đào tạo một đội ngũ cán bộ thể thao như ngày nay.
Khi được hỏi đánh giá của ông về thành tựu mà nền thể thao cách mạng Việt Nam đã đạt được trong 60 năm qua, ông nhanh nhẹn lấy ra cho tôi xem những tấm ảnh đã ngả màu. Những tấm ảnh thể hiện sự tiến bộ vượt bậc của thể thao nước nhà và sôi nổi nói với tôi về những kỷ niệm đi kèm từng tấm ảnh. Những tấm ảnh lần lượt hiện về trong ông một thời khó khăn nhưng hào hùng của thể thao Việt Nam với những phong trào "chạy, nhảy, bơi, bắn, võ", với những tấm HCV Bơi lội Châu Á, kỷ lục thế giới về Bắn súng. Với giọng nói hào hứng, sôi nổi, ông khẳng định những thành tích của thể thao Việt Nam trên đấu trường khu vực và châu lục trong thời gian gần đây, nhất là việc Việt Nam đăng cai thành công SEA Games 22 đã thể hiện những tiến bộ vượt bậc của ngành.
Ông nói với tôi như nói với một người thân trong gia đình về những thành tích đạt được của thể thao Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, về những phong trào Bơi lội đã trở thành truyền thống như Giải Bơi vượt sông Bạch Đằng, giải chạy Việt dã Báo Tiền phong.... Ông nhấn mạnh đến việc phát triển sâu rộng thể thao trong quần chúng nhân dân. "Anh phải biết rằng những nhân tài thể thao của chúng ta là bắt nguồn từ phong trào thể thao của quần chúng nhân dân". Một thoáng buồn trên nét mặt, ông trầm ngâm nói với tôi mà như nói với chính mình. "Tôi cảm giác thấy các cán bộ thể thao bây giờ ít đi xuống cơ sở, địa phương, đến các nơi xa xôi, hẻo lánh. Hồi chúng tôi làm thể thao, các cán bộ chịu khó xuống địa phương để phát động phong trào lắm. Có như vậy mới hiểu được người dân cần gì, cần làm như thế nào để phát triển phong trào thể thao". Khi nghe tôi nói rằng Chính phủ đã có Quyết định 100 về Phát triển Thể dục thể thao xã, phường, thị trấn đến năm 2010 và ngành TDTT đang tích cực triển khai trên toàn quốc, ông vui vẻ cười, những nếp nhăn trên trán dãn ra.
Ông hóm hỉnh khoe với tôi: "Năm 1993, khi đó tôi còn trẻ, tôi đã tham dự cuộc thi bơi người cao tuổi toàn quốc tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh và tôi đã về thứ Nhì, giành HCB đấy." Tôi bật cười vì cách nói của ông. Khi ấy đã 76 tuổi rồi vậy mà ông vẫn tự cho mình là còn trẻ. Cách nói chuyện dí dỏm của ông đã xóa đi ranh giới giữa một người nguyên là lãnh đạo cao nhất của ngành với một phóng viên trẻ trong ngành như tôi. Ông hào hứng kể cho tôi nghe những kỷ niệm không bao giờ phai mờ trong tâm trí ông, những gian nan, vất vả của ngành trong thời kỳ chiến tranh phá họa của đế quốc Mỹ và công tác tổ chức cán bộ vào gây dựng phong trào thể thao ở miền nam sau ngày giải phóng đất nước.cũng như trong quá trình trở thành thành viên của Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) sau này.
Tinh thần minh mẫn, sức khỏe dồi dào, phong thái ung dung, tôi không bao giờ nghĩ rằng ngồi trước mặt mình là một người đã bước sang tuổi 90. Dường như trong ông, tinh thần thể thao vẫn luôn rực cháy không ngừng. Dòng máu thể thao luôn chảy trong huyết quản của ông. Những đóng góp của ông với ngành Thể thao Việt Nam là rất lớn. Tôi thầm nghĩ thế hệ trẻ chúng tôi phải cố gắng, nỗ lực hơn nữa để tiếp bước những thế hệ đi trước, những người như ông đã đặt nền móng xây dựng ngành TDTT để có được thành tích như ngày hôm nay. Xin phép ông ra về, tôi vẫn còn cảm thấy tâm nguyện của ông về việc muốn phát triển thể thao đỉnh cao, cần chú trọng phát triển phong trào thể thao rộng khắp trong quần chúng nhân dân.
Trong bước đường phát triển của thể thao Việt Nam, không thể tránh khỏi những bỡ ngỡ, vấp váp. Bên cạnh đấy, thể thao chân chính còn phải đối mặt với những bộn bề, toan tính đời thường. Những người như ông luôn là tấm gương để những cán bộ làm thể thao noi theo. Cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp TDTT, dù với cương vị là một VĐV Bơi lội hay là nhà lãnh đạo cao nhất của ngành, ông luôn phấn đấu không ngừng cho sự phát triển của thể thao nước nhà.
Bài, ảnh: T.Dương