Thức ăn chúng ta nạp vào cơ thể mỗi ngày không chỉ tác động đến thể xác mà còn ảnh hưởng đến tinh thần. Chế độ ăn uống không thích hợp sẽ khiến trí tuệ sa sút, cơ thể yếu đuối. Chúng ta lựa chọn thực phẩm như thế nào để nuôi cả cơ thể được khỏe mạnh và tâm trí ở trạng thái cân bằng, thanh tịnh? Hãy tuân thủ nguyên tắc ăn uống thích hợp, thuận theo tự nhiên của yoga.
Không giống như các nhà khoa học hiện đại, học thuyết yoga không quan tâm đến các thành phần hóa học (đạm, vitamin, khoáng chất...) chứa trong thực phẩm, thay vào đó, thức ăn được phân thành 3 loại khác nhau tùy theo những tác dụng của chúng trên thân thể, tâm trí và cách sử dụng.
Tri giác - động và tĩnh
Sattviic food - thức ăn tri giác:
Là những thực phẩm tươi, ngọt và tự nhiên. Chúng có tác dụng tốt cả cho cơ thể và tâm trí. Thức ăn tri giác mang lại cho tâm thức tình yêu, sự thanh bình, sự tinh khiết và niềm vui. Khi lực tri giác chiếm ưu thế trong tâm trí và cơ thể, tâm trí sẽ dễ dàng hướng đến sự nhận thức ở mức độ cao hơn.
Thực phẩm sattvic gồm các loại rau quả có màu xanh lá cây, các loại đậu, sữa và các sản phẩm từ sữa (ngoại trừ pho mát mốc), các loại hạt vỏ cứng, đường, mật ong, dầu thực vật, rau thơm, nước tinh khiết và các gia vị nhẹ. Ngày nay, do số lượng thuốc trừ sâu và hóa chất sử dụng quá nhiều trên cây trồng với mục đích thương mại, nên chỉ có các sản phẩm hữu cơ mới được xếp vào loại thực phẩm sattvic. Số còn lại và thực phẩm đông lạnh không được xem là thức ăn tri giác.
Rajasic food - thức ăn động:
Nguyên tắc ăn uống theo yoga
Là nhóm các thực phẩm cung cấp năng lượng, có thể tốt cho cơ thể nhưng không tốt cho tâm trí. Những người luyện tập yoga thường tránh sử dụng thức ăn động vì loại thực phẩm này ảnh hưởng đến sự cân bằng tâm trí. Khi nguồn lực động chiếm ưu thế, chúng ta trở nên dễ kích động, nóng nảy, bồn chồn, tâm trí mất đi sự an bình, thanh tịnh.
Thức ăn rajasic gồm hầu hết các thức ăn cay, trứng, tỏi, thịt, cá, chocolate, cũng như hầu hết các thực phẩm đã chế biến. Ăn quá nhanh hoặc ăn khi tâm trạng bất an cũng được coi là rajasic. Những người muốn có cảm giác yên bình, tĩnh tâm nên tránh sử dụng những thực phẩm động. Ngược lại, những người cần nhiều năng lượng cho các hoạt động thể chất thì nên ăn thức ăn động với số lượng vừa phải để đảm bảo cơ thể được bồi bổ đúng mức.
Các học giả yoga cho rằng, một lượng thực phẩm rajasic vừa phải cũng được coi là sattvic. Ví dụ, một ít gia vị cay sẽ kích thích tiêu hóa, tạo sự yên tâm.
Tamasic food - thức ăn tĩnh:
Nguyên tắc ăn uống theo yoga
Có hại cho tâm trí và có thể có hại cho cơ thể. Thức ăn loại này làm gia tăng khuynh hướng lờ đờ, lười biếng, buồn ngủ, tham lam, bệnh tật và đình tệ tâm trí. Khi lực này chiếm ưu thế trong tâm trí và cơ thể, ta thấy mê muội, lơ đễnh, thiếu nghị lực và óc sáng tạo. Do đó nên tránh xa loại thực phẩm này (trừ khi được chỉ định để trị bệnh).
Loại thực phẩm này bao gồm rượu, thuốc lá, thuốc điều trị, ma túy hay thức ăn cũ, thức ăn nấu chín nhừ, cùng các loại thịt gia súc, gia cầm, tỏi, hành, nấm (ngoại trừ men), các gia vị mạnh dùng với số lượng lớn. Ăn quá nhiều cũng là tamasic vì thế các học giả yoga khuyên rằng bạn chỉ nên nạp thức ăn đầy 1/2 dạ dày, 1/4 phần nước và 1/4 còn lại hãy để dạ dày trống rỗng.
Ăn như thế nào và lúc nào?
Tuy vậy, học thuyết của yoga cũng cho rằng bản chất của thức ăn có thể thay đổi. Việc nấu nướng theo cách nào đó sẽ làm thay đổi bản chất của thức ăn. Ví dụ mật ong là thức ăn tri giác (tốt) sẽ trở thành thức ăn tĩnh (độc) khi chúng ta nấu qua lửa. Bản chất của một thực phẩm cũng thay đổi khi chúng ta kết hợp với thực phẩm khác hoặc thêm gia vị nào đó, hay khi ta cất trữ trong một thời gian dài.
Thực phẩm được nấu chín với số lượng gia vị tối thiểu hoặc thực phẩm dùng theo mùa và các loại thực phẩm tươi được xếp vào loại thực phẩm tri giác. Những món ăn giữ lại toàn bộ chất dinh dưỡng sau quá trình chế biến đơn giản trong thời gian ngắn cũng được xem là thực phẩm tri giác. Rau quả tươi là thức ăn tri giác nhưng nếu chúng ta cất trữ quá lâu hay không đúng cách sẽ khiến rau quả bị ôi thiu, khi đó chúng trở thành thức ăn tĩnh.
Những nguyên tắc khác
Không ăn quá trễ vào ban đêm: Bữa ăn và giấc ngủ cần cách nhau từ 3 - 4 giờ, thời gian đủ để dạ dày làm việc chuyển hóa thức ăn. Bữa ăn cần phải được chuẩn bị chu đáo với những thực phẩm tươi, mới và nên thưởng thức đồ ăn trong trạng thái vui vẻ, thoải mái.
Ăn để sống, chứ không phải là sống để ăn: Vì vậy nên có tâm trạng vui vẻ, thoải mái khi chế biến thức ăn và khi thưởng thức món ăn. Nếu tâm trạng và thái độ của đầu bếp không tốt, các món ăn do họ làm ra cũng "lây lan tâm trạng" tiêu cực. Người thưởng thức khó cảm thấy ngon miệng được.
Ăn chay khi có thể: Đạo đức yoga không cho phép ăn thịt gia súc. Họ tin rằng tất cả các sinh vật đều phải đấu tranh để sinh tồn. Khi con vật sợ bị giết, mọi tế bào trong cơ thể nó tiết ra chất độc. Do đó, khi chúng ta ăn thịt gia súc, gia cầm cũng là tự nạp vào cơ thể các độc tố đó. Hormone độc hại này không thể mất đi được cho dù chúng ta chế biến kỹ đến đâu.
Học thuyết yoga cũng cho rằng những người ăn quá nhiều thịt gia súc, gia cầm có nhiều nguy cơ bị mắc bệnh ung thư và một số bệnh nan ý khác như bệnh tim, cao huyết áp, đái tháo đường, thấp khớp... Thịt chứa acid uric rất cao nên người hay ăn thịt cũng bị bệnh thận nhiều hơn. Thậm chí nếu bạn không có ý định ăn chay thì cũng nên hạn chế ăn thịt gia súc, gia cầm để giữ đầu óc được khỏe mạnh, thanh tịnh.
Ăn rau quả tươi: Thực tế, những nghiên cứu khoa học cũng cho thấy rau quả tươi có tác dụng tốt cho sức khỏe của chúng ta hơn là thịt, cá. Những người ăn chay có thể bổ sung protein từ hạt, sữa và các sản phẩm từ thực vật khác. Nên chọn những thực phẩm tốt cho sức khỏe và tinh thần dựa theo nguyên lý "Prana" - hay còn gọi là "vital energy" - có nghĩa là năng lượng sống.
Theo đó, chúng ta chỉ có thể tìm thấy prana trong không khí tươi mát, nước trong sạch, ánh sáng mặt trời, trái cây tươi, rau tươi... Không có năng lượng sống trong thịt, cá đã chết. Người tập yoga cần những thức ăn tinh khiết hay còn gọi là "sattvic", dựa trên những thực phẩm tự nhiên và tươi sạch như hoa quả, ngũ cốc và rau củ. Nó giữ cho cơ thể trong sạch và mềm dẻo, tâm trí sáng sủa và sắc bén - những điều cần thiết cho việc luyện tập yoga và cho cuộc sống hàng ngày. Nó cũng giúp phòng tránh các bệnh như đái tháo đường và béo phì.
Tạp chí tiêu dùng