Không khó để nhận thấy VĐV đỉnh cao đều có quãng thời gian phong độ đỉnh cao ngắn, thậm chí là rất ngắn. Không hiếm những VĐV suốt cả sự nghiệp của thể thao của mình chỉ có thể giành được 1 tấm HCV. Có những môn thể thao, thời gian đỉnh cao phong độ có thể kéo dài như: Bắn súng, Billiard snooker... và cũng có những môn mà thời gian này rất ngắn như TDDC, Bóng đá, Võ thuật ... Sau khi kết thúc sự nghiệp của mình, không ít VĐV, HLV gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống bởi đặc thù của quá trình tập luyện và thi đấu thể thao với những đợt tập huấn, thi đấu kéo dài. Gần đây, trường hợp của VĐV Pencak Silat Nguyễn Thanh Quyền đánh thắng trong trận chung kết SEA Games 24 nhưng do những "lình xình" nội bộ của BTC môn Pencak Silat tại SEA Games mà Quyền không được trao HCV đã cho thấy những bất cập còn tồn tại trong chế độ với HLV, VĐV. Theo quy định, không giành được HCV, Quyền sẽ không được nhận thưởng. Không chỉ vậy, với chiếc chân bị đứt đây chằng chéo sau, tổn thương sụn chêm, Quyền đã phải nói lời chia tay với sự nghiệp thể thao trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn của gia đình. Bản thân Quyền hiện đang theo học Đại học TDTT và anh cũng không có bất kỳ một nghề nào để giúp tăng thu nhập.

Hầu hết các VĐV, HLV phải tập trung toàn bộ thời gian, công sức, tâm huyết để phấn đấu nhằm đạt được thành tích cao nhất, do đó điều kiện học tập nâng cao trình độ văn hoá, theo học các trường Đại học, Cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề bị hạn chế. Đa số các VĐV chỉ bắt đầu học tập, tìm kiếm việc làm để bảo đảm cuộc sống khi tuổi đời không còn trẻ. Điều này dẫn đến một hệ quả tất yếu tâm lý VĐV, HLV chán nản, không quyết tâm tập luyện, dễ dao động và bỏ nghề. Chính vì vậy, việc tìm kiếm tài năng thể thao cho nước nhà ngày càng trở nên khó khăn.

Các VĐV có thành tích xuất sắc sẽ được hưởng nhiều chính sách ưu đãi, kể cả sau khi đã nghỉ thi đấu (Ảnh: G.Bảo)

Để giúp các VĐV, HLV yên tâm phấn đấu trong sự nghiệp của mình, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 234/2006/QĐ-TTg 18/10/2006 quy định về tiền công, tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho VĐV, HLV trong quá trình tập luyện và thi đấu, chế độ thưởng bằng tiền cho VĐV, HLV khi đạt thành tích. Quyết định này nhằm tạo điều kiện ưu đãi trực tiếp cho VĐV, HLV trong thời gian thi đấu, huấn luyện nhưng chưa đề cập đến các chính sách ưu đãi về lâu dài cho HLV, VĐV đạt thành tích xuất sắc như: đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, trợ cấp ưu đãi, nhà ở…, nhất là sau khi nghỉ thi đấu. Chính vì vậy, Uỷ ban TDTT (trước đây) và này là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổng hợp tình hình thực tiễn, nghiên cứu các chích sách của Nhà nước, lấy ý kiến các Bộ, ngành có liên quan để bổ sung, hoàn thiện và trình Chính phủ dự thảo Quyết định về chính sách ưu đãi đối với HLV, VĐV thể thao đạt thành tích xuất sắc. Thứ trưởng thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Danh Thái đã ký Công văn số 3243/ BVHTTDL - TCTDTT ngày 16/9/2008 về việc lấy ý kiến dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ gửi Sở VH, TT và DL các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, các cơ quan, tổ chức trực tiếp quản lý VĐV, HLV và một số VĐV, HLV có thành tích xuất sắc ở địa phương.

Theo bản dự thảo này, đối tượng được hưởng ưu đãi là VĐV đạt huy chương vàng, bạc, đồng Đại hội thể thao Olympic, Đại hội thể thao châu Á, Đại hội thể thao Đông Nam Á và HLV trực tiếp huấn luyện VĐV đạt thành tích trên. Các VĐV, HLV sẽ được ưu đãi về học tập, đào tạo như khi học từ một năm trở lên tại các cơ sở đào tạo, dạy nghề, các trường Đại học, Cao đẳng, trung học chuyên nghiệp được miễn học phí theo quy định của Nhà nước; trợ cấp hàng tháng đối với VĐV, HLV không thuộc diện hưởng lương; được ưu tiên giới thiệu việc làm trong các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và các cơ sở của các tổ chức kinh tế - xã hội khác. Các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có trách nhiệm thực hiện chính sách ưu tiên tuyển chọn khi VĐV xuất sắc có đủ trình độ, năng lực chuyên môn phù hợp với yêu cầu của vị trí tuyển dụng. Bên cạnh đó, HLV, VĐV xuất sắc có thời gian làm HLV, VĐV đội tuyển thể thao quốc gia ít nhất là hai năm (12 tháng/ năm tính cộng dồn) khi thôi làm HLV, VĐV được hưởng trợ cấp ưu đãi một lần căn cứ vào thành tích cao nhất đạt được.

Chính sách ưu đãi này sẽ giúp các bậc phụ huynh thêm yên tâm cho con theo đuổi sự nghiệp TDTT (Ảnh: G.Bảo)

Không chỉ được ưu đãi trong lĩnh vực, đào tạo, việc làm, dự thảo còn quy định HLV, VĐV viên xuất sắc có khó khăn về nhà ở được xét hưởng chính sách ưu đãi về nhà ở theo quy định của pháp luật về nhà ở, trường hợp mua nhà ở thuộc sở hữu nhà nước hoặc được giao đất làm nhà ở được xét miễn tiền sử dụng đất hoặc giảm 50% tiền sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Kinh phí để thực hiện chính sách này sẽ được áp dụng theo các quy định hiện hành và Nhà nước khuyến khích các Liên đoàn, Hiệp hội thể thao, các đơn vị quản lý HLV, VĐV, quỹ hỗ trợ phát triển tài năng thể thao, các tổ chức và cá nhân hỗ trợ thêm nguồn kinh phí để bổ sung mức chi cho các chế độ quy định tại Quyết định này.

Đây là chế độ ưu đãi cho cả quá trình phấn đấu, đóng góp của HLV, VĐV (trong đó thành tích chỉ là một trong các tiêu chí để được hưởng). Dự thảo Quyết định này cũng khẳng định chế độ này khác với tiền thưởng mà HLV, VĐV được trao trong từng Sự kiện thể thao hoặc giải đấu cụ thể. Chế độ trợ cấp ưu đãi này chỉ áp dụng cho một số ít HLV, VĐV có thành tích đặc biệt xuất sắc (có bảng thống kê cụ thể số lượng) nhằm động viên, kích lệ các VĐV tập luyện, thi đấu dành thứ hạng cao. Chính sách trợ cấp ưu đãi cho HLV, VĐV xuất sắc nhằm giúp họ bước đầu ổn định cuộc sống và có điều kiện tìm kiếm việc làm, lập nghiệp nuôi sống bản thân và gia đình. Điều này khẳng định sự quan tâm, lãnh đạo của Đảng và Nhà nước về công tác TDTT, sự động viên, ủng hộ của đông đảo nhân dân và quyết tâm của toàn ngành TDTT cũng như ghi nhận quá trình phấn đấu, cống hiến không mệt mỏi của đội ngũ VĐV, HLV thể thao thành tích cao.

T.Dương