Xem vật “khoái” hơn mua, bán vải
Chợ vải Ninh Hiệp vốn nổi tiếng sầm uất xưa nay nhưng trong 3 ngày (từ mùng 4-6/2 âm lịch) hàng năm, chợ vải lại vắng người qua lại. Đơn giản là bởi người bán vải mải đi... xem hội vật. Có “mục sở thị” chúng tôi mới tin dù biết trước rằng giải vật Ninh Hiệp vốn đã có truyền thống lâu đời. Cùng với sự náo nhiệt, sôi động của việc kinh doanh, mua bán, Ninh Hiệp vẫn còn là một làng quê in đậm dấu ấn một làng cổ Bắc Bộ, với nhiều giá trị văn hóa đặc sắc.
Hiện Ninh Hiệp là một trong 18 thành viên của CLB vật Kinh Bắc. Điều đặc biệt là sới vật Ninh Hiệp có truyền thống từ lâu và giải thưởng lớn là của CLB và của dân làng. Năm nay, giải chính thức diễn ra giữa các đô vật mạnh nhất, khỏe nhất, đẹp nhất có hiện vật giá trị không dưới 20 triệu. Giải Nhất, Nhì, Ba là 3 chiếc xe máy có giá trị khác nhau. Các giải lèo (phụ) từ 100.000 đến 500.000 đồng, cũng đủ hấp dẫn từ lứa tuổi thiếu niên đến trung niên. Có thể nói phần thưởng năm nay lớn chưa từng có trong lịch sử của làng.
Dưới tiết trời mưa xuân lất phất, sới vật làng Ninh Hiệp được dựng hoành tráng giữa mảnh đất lớn đối diện UBND xã. Đây cũng chính là trung tâm của Hội chùa Nành. Đúng 1 giờ rưỡi chiều, sới vật đông nghịt người, vòng trong rồi vòng ngoài, đủ cả nam phụ lão ấu, thậm chí người từ Bắc Ninh, Hải Dương cũng nô nức kéo nhau sang xem. Mọi người say mê bàn tán từ nghi lễ xe đài đến các miếng mà các đô sử dụng.
HLV đội tuyển vật nữ, ông Nguyễn Văn Sức vừa xem vừa “thuyết minh”: “Cường tráng, bản lĩnh và khéo léo, đó là những phẩm chất nổi bật của các đô vật nơi đây dù chỉ là trai làng hay các đô chuyên nghiệp về dự hội. Khi đấu vật, các đô vật không chỉ cần có sức khỏe để chiến thắng đối phương, mà cần phải có sự nhanh nhẹn, chính xác, miếng đánh đa dạng. Các miếng đánh cũng có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận trên cơ thể. Dù có nhiều miếng đánh khác nhau nhưng vật nghiêm cấm sử dụng các đòn đánh hiểm, bởi đó là trái với tinh thần thượng võ chân chính. Vật là một trong những môn thi đấu đầu tiên của Olympic hiện đại cũng là môn thể thao cổ truyền của người Việt Nam ta. Đây cũng là môn thể thao mang đậm tinh thần thượng võ của dân tộc. Do đó, duy trì và phát triển môn thể thao này không những chỉ mang lại vinh quang cho Tổ quốc trên các đấu trường thể thao quốc tế mà còn là sự kế thừa, phát huy những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt”.
Tham dự giải năm nay có hơn 100 đô vật nam, nữ đến từ 12 đội vật trong và ngoài tỉnh. Trong đó, có 9 đội vật đến từ các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn và các đội vật đến giao lưu, thi đấu gồm: Quân đội, Hà Nam, Bắc Ninh, Công an.
Từng theo dõi các giải vật thể thao đỉnh cao, chứng kiến nhiều trận đấu cam go tại nhiều đấu trường, thế nhưng chúng tôi vẫn không khỏi bị cuốn hút bởi vật dân tộc. Sức hút đến từ tiếng trống khiến người ta sôi trào nhiệt huyết, lễ xe đài đẹp đẽ hào hoa, cho đến từng miếng móc hiểm, miếng “kéo vó” của dân gian. Nếu ở vật hiện đại, 2 đô chỉ chào nhau rồi tung ngay các miếng hiểm thì các đô vật dân tộc lại xe đài. Xe đài là nghi lễ đầu tiên của các đô vật, vừa là một hình thức khởi động thành kính, mang tính dân tộc vừa để trình diễn, khoe cơ bắp, độ dẻo dai của mình với đối thủ và khán giả, tạo không khí hào hứng trước khi bước vào cuộc so tài thật sự. Các đô múa tay, khoa chân dẻo như “kẹo kéo”, đẹp như 2 chú gà chọi đọ mã, họ xoay vai, vỗ đùi vòng quanh sới rồi mới bái chào nhau, bắt tay vào đấu. Mỗi đôi vật đấu 2 hiệp để phân thắng - bại, tranh giải lèo trong hai ngày mùng 4 và 5. Ngày mùng 6/2 âm lịch là chính giải. Chỉ riêng ngày này, khán giả thường lên tới vài ngàn người. Những pha nhấc bổng 2 chân đối phương lên mặt đất ghi điểm thắng tuyệt đối được gọi là “kéo vó”, hay miếng chốt khóa toàn thân rồi bê đối thủ lên được khán giả cổ vũ, hân thưởng náo nhiệt.
Một đô vật nữ trẻ của ngành Công an cho biết: “Vật dân tộc không tính thắng thua bằng cách tính điểm như các môn vật khác, mà đô vật bị thua sẽ là người bị nhấc bổng 2 chân lên trời, còn gọi là miếng đánh “túc liên địa” hoặc người thua trận sẽ bị vật nằm ngửa cho “lấm lưng trắng bụng”. Đô vật chiến thắng đối thủ là nhờ những miếng đánh kỹ thuật của mình, thường thì đó là những miếng đánh bí truyền. Đó là lý do mà ở nhiều sới vật, các đô vật đang khoác áo ĐTQG nhưng khi về làng thi đấu, vẫn thua như thường”.
VỐn quý dân tỘc cẦn đưỢc gìn giỮ
Trên con đường làng Nành hôm nay, ngắm những nếp nhà cổ lọt thỏm giữa các ngôi nhà cao tầng mới mọc lên san sát, nhớ tới chuyện kể về sự tích sông Thiên Ðức, về chùa Pháp Vân - tương truyền được xây dựng từ thời Lý, còn được gọi là chùa Nành, hoặc theo cách gọi dân gian là chùa Cả... lòng bồi hồi hướng về quá khứ. Ninh Hiệp có tên cũ là làng Nành, tổng Nành - nằm bên bờ sông Ðuống, xưa thuộc xứ Ðông Ngàn, Kinh Bắc. Ngày nay, người ta chỉ biết đến Nành gắn bó với nghề buôn bán nhưng mấy ai biết Nành đã có trường học do Hoàng hậu Nguyễn Thị Huyền, vợ Vua Lê Hiển Tông khởi lập. Bà đã cung tiến căn nhà khách làm lớp học, hiến 10 mẫu ruộng cho làng làm học điền để tạo vốn cho trường hoạt động. Từ thời Lê Trung Hưng đến nay, làng Nành đã có 5 tiến sĩ, 6 quận công, 2 hoàng hậu và nhiều văn quan, võ tướng. Thời Nguyễn, đã có người Nành làm đến chức Chánh Ngự Y và Phó Ngự Y trong triều...
Có một bề dày lịch sử văn hóa, nên dù ở Ninh Hiệp hiện giờ đường làng, ngõ xóm đã khang trang hơn, nhưng vẫn không mất đi vẻ cổ kính.
Trên cả nước, có hàng trăm sới vật được tổ chức dịp đầu năm, trong đó có sới vật Ninh Hiệp. Vật dân tộc còn được lưu truyền từ trong truyền thuyết ngày xưa và đến tận ngày hôm nay nó vẫn được nhiều thế hệ nhân dân giữ gìn, tiếp nối. Có nhiều ngôi đình làng thờ các đô vật như: đình Yên Nội, Đồng Quang… Các tỉnh miền Trung cũng không kém, sới vật làng Trình, đất Thừa Thiên Huế cũng có tiếng từ nhiều đời nay.
Còn rất nhiều sới vật nổi tiếng khác trên toàn quốc, đang bước vào lễ hội đầu năm. Với rất nhiều người dân Việt Nam, Xuân sẽ mất vui nếu thiếu những sới vật như thế!
TH.S Nguyễn Thanh Dũng – Đại học Hồng Bàng
Theo tapchithethao.vn